Η ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΙΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ ΚΑΙ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΣΤΙΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΑΞΙΕΣ

Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ ή ΑΙ = Artificial Intelligence) έχει εξελιχθεί ραγδαία τα τελευταία χρόνια, επηρεάζοντας σχεδόν κάθε πτυχή της καθημερινότητας. Από τους απλούς αλγόριθμους που προτείνουν ταινίες και μουσική, μέχρι πολύπλοκες εφαρμογές στην υγειονομική περίθαλψη, τις μεταφορές και τη χρηματοοικονομική αγορά, η ΤΝ αναδιαμορφώνει τις κοινωνικές και οικονομικές μας δομές.

Καθώς οι αλγόριθμοι γίνονται ολοένα και πιο ισχυροί, εγείρονται ερωτήματα σχετικά με την ηθική και τις ανθρώπινες αξίες. Η ανάπτυξη της ΤΝ θέτει προκλήσεις για τις αξίες μας αυτές, όπως η ιδιωτικότητα, η διαφάνεια και η δικαιοσύνη. Για παράδειγμα οι αλγόριθμοι μπορεί να αποβούν επιρρεπείς σε προκαταλήψεις, οδηγώντας σε διακρίσεις στην εργασία ή στη δικαιοσύνη.

Είναι κρίσιμο να διασφαλιστεί ότι η ανάπτυξη και η εφαρμογή της ΤΝ συμμορφώνονται με τις ανθρώπινες αξίες, προκειμένου ν’ αποφευχθούν αρνητικές συνέπειες στην κοινωνία.

Η ΤΝ όμως, έχει επίσης σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις. Από τη μια πλευρά μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της παραγωγικότητας και της αποδοτικότητας, μειώνοντας το κόστος και βελτιώνοντας την ποιότητα των υπηρεσιών και προϊόντων. Από την
άλλη, υπάρχουν ανησυχίες για την απώλεια θέσεων εργασίας σε παραδοσιακούς τομείς, καθώς οι μηχανές αντικαθιστούν εργαζομένους. Ένα παράδειγμα είναι η προσωπική μου καριέρα στην τεχνολογία ως Μηχανικός Πληροφορικής όπου υπάρχει η γενική γνώμη πως αυτό το επάγγελμα θα εξαφανιστεί τα επόμενα λίγα χρόνια από τα χέρια των ανθρώπων και θα μεταφερθεί στα λεγόμενα ΑΙ Agents (Μεσίτες ΤΝ).

Υπάρχουν και οι απρόβλεπτες συνέπειες. Τι θα γίνει με τους απόφοιτους πανεπιστημίων στον τομέα της πληροφορικής; Η ανάγκη για επανεξέταση, αναθεώρηση και επανεκπαίδευση των εργαζομένων είναι επιτακτική, ώστε να μπορέσουν να προσαρμοστούν στις νέες απαιτήσεις της αγοράς εργασίας.

Η ΤΝ που έχει ήδη συχνά φέρει την επανάσταση σε διάφορους τομείς αφού επεξεργάζεται τεράστιες ποσότητες δεδομένων και υποτιθέμενα βελτιώνει ή απλοποιεί τη ζωή του ανθρώπου. Σήμερα υπάρχουν περί τα εκατό δισεκατομμύρια παρόμοιοι ψηφιακοί μεσίτες, σύμφωνα με μια σύγχρονη μελέτη, οι οποίοι έχουν τη νοημοσύνη και τη γνώση ενός απόφοιτου γυμνασίου και αναλαμβάνουν διάφορες εργασίες.

Από ότι έχω διδαχτεί στα σαράντα και πλέον έτη καριέρας μου στην τεχνολογία, η ΤΝ αποτελεί το άλφα και το ωμέγα στην πρόοδο των επιχειρήσεων και όχι μόνον. Τόσο που ο έλεγχος σημαντικών και σημαδιακών αποφάσεων σταδιακά αλλά σταθερά ξεφεύγει από τον έλεγχο του ανθρώπου και μεταφέρεται στην τεχνολογία. Δεν υπάρχει παρόμοια κατάσταση στο παρελθόν που συγκρίνεται με αυτή. Μέχρι σήμερα τα πάντα μετριόνταν και ελέγχονταν από τον άνθρωπο. Άλλωστε ο Πλάτων στον «Πρωταγόρα» μας λέει ότι «αρχή και τέλος πάντων των μέτρων είναι ο άνθρωπος». Ο Πλούταρχος συνάμα έχει δική του ρήση η οποία είναι πιο κοντά στην εποχή μας λέγοντας ότι «το μυαλό δεν είναι δοχείο που χρειάζεται να γεμίσει, αλλά είναι φωτιά που χρειάζεται ν’ ανάψει…» Ο ανθρώπινος νους ήδη έχει ανάψει αυτή τη φωτιά με τον εγγενή κίνδυνο να κάψει και τον ίδιο.

Ο άνθρωπος έφτασε στο σημείο να δημιουργήσει κάτι το οποίο υπάρχει πιθανότητα να τον αντικαταστήσει αν όχι σε όλους, σε πάρα πολλούς τομείς της πλάσης όπου μέχρι σήμερα υπεύθυνος ήταν ο ίδιος. Τόσο που τείνει να μειώσει την αξία του ανθρώπινου είδους και να την μετατρέψει σε υποκατάστατο της φύσης. Με γοργούς ρυθμούς, δηλαδή, φτάσαμε στο σημείο ορόσημο, ανεπιστρεπτί, από το οποίο μάλλον μέλλεται εμείς να γίνουμε τα «πειθήνια σκυλάκια» των μηχανών και συσκευών της τεχνολογίας.

Η ΤΝ σήμερα μπορεί από τα «like» στα κοινωνικά δίκτυα, όχι μόνον να διαμορφώσει γνώμη για τις προτιμήσεις του καθενός, αλλά δημιουργεί και αποθηκεύει δεδομένα από το χαρακτήρα του, την ηθική του στάση, την ταυτότητά του, το παρελθόν και τις πράξεις του. Αποκρυπτοποιεί τις σκέψεις και διαμορφώνει ταυτότητες τις οποίες αποθηκεύει προς μελλοντική χρήση. Τοιουτοτρόπως μπορεί να διαμορφώσει, με μεγάλη ακρίβεια (μέχρι 90% σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Πανεπιστημίου Στάνφορντ) και τις μελλοντικές προσωπικές και ιδιωτικές κινήσεις του κάθε ανθρώπου που τη χρησιμοποιεί.

Δεν μιλάμε εδώ για κάτι που θα γίνει στο μέλλον, αλλά για κάτι που γίνεται σήμερα και που κανείς δεν φαίνεται να προβληματίζεται αρκετά για ν’ ανησυχήσει. Οι κυβερνήσεις αφού αντιληφθούν το μέγεθος και την ευρύτητα αυτού του τσουνάμι, θα πρέπει να δημιουργήσουν κατευθυντήριες γραμμές με περιοριστικούς όρους που θα προστατεύουν τον άνθρωπο από τη φρενήρη αυτή εξέλιξη που όχι μόνον είναι πάρα πολύ γρήγορη αλλά και επιταχύνεται συνεχώς.

Έχουμε να πούμε πολλά κι έχουμε να δούμε πολλά τα οποία θα πρέπει να μας προβληματίσουν αρκετά εμάς τους απλούς ανθρώπους για ν’ αναγκάσουμε υπευθύνους στη χάραξη κανόνων που θα σταματούν ή τουλάχιστον θα περιορίζουν την αρνητική κατεύθυνση των πραγμάτων. Αυτοί που έχουν εντρυφήσει στην τεχνολογία και γνωρίζουν τις δυνατότητες εδώ ήδη κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου. Σκέφτονται κατά πόσο είναι έτοιμοι να έχουν ένα μηχάνημα πάνω από το κεφάλι τους όχι να καθοδηγεί μόνον αλλά και να διατάζει.

Οι πιο σύγχρονες εξελίξεις της ΤΝ μπορούν ακόμη και τα συναισθήματά σου ή τις βαθιές σου επιθυμίες να προβλέψουν με μεγάλη ακρίβεια. Κάθε κλικ που κάνει ο άνθρωπος στο Διαδίκτυο ή κάθε δευτερόλεπτο που καθυστερεί, κάθε δισταγμό που δείχνει είναι όλα δεδομένα που η ΤΝ τα αποθηκεύει και τα αναλύει δημιουργώντας ένα ψηφιακό παρελθόν της ψυχικής σου κατάστασης αλλά κατ’ επέκταση και της ψυχικής σου υπόστασης.

Όλο αυτό δεν είναι απλά ένα άλλο κατεστημένο των προτιμήσεών σου στην αγορά, αλλά μια βάση πληροφοριών που θα προβλέπει τη συμπεριφορά σου πριν καν εσύ επιχειρήσεις να ενεργήσεις ανάλογα με τις προτιμήσεις και τα ενδιαφέροντά σου. Προβλέποντας τη συμπεριφορά σου θα μπορεί να σε κατευθύνει με αποτέλεσμα να διαχειρίζεται τις πράξεις σου. Δεν είναι η ΤΝ που θα δημιουργήσει την ηλεκτρονική σου αλληλογραφία ή θα σου προτείνει προϊόντα, είναι ο άγνωστος αρχιτέκτονας του εγώ σου.

Η ΤΝ σήμερα ήδη άρχισε να βοηθάει σε πολλούς τομείς, όπως για παράδειγμα στην αποσυμφόρηση της κίνησης στους δρόμους (βλ. Άμστερνταμ), στην ιατρική, ακόμη και στον έλεγχο της εγκληματικότητας. Σε ποια χέρια όμως θα καταλήξει αυτή η τεχνολογία;

Πέραν τούτων έχουμε και το λεγόμενο Quantum AI το οποίο είναι κατά χιλιάδες φορές πιο ισχυρό από τους τωρινούς παραδοσιακούς υπολογιστές που έχουν ως βάση πληροφοριών τον δυαδικό 1 ή 0. Η τεχνολογία Quantum έχει ως βάση πληροφοριών το λεγόμενο Qubit το οποίο έχει τη δυνατότητα να υπάρχει σε πολλές μορφές και διαστάσεις ταυτόχρονα. Δεν θα αναλύσω εδώ τις δυνατότητες αυτής της τεχνολογίας για τον μέσο αναγνώστη, αλλά μιλάμε για φανταστικές ταχύτητες σκέψης και λύσεως προβλημάτων. Ένα παράδειγμα είναι αυτό της Google με το λεγόμενο Google Quantum AI το οποίο έλυσε ένα περίπλοκο πρόβλημα σε 200 δευτερόλεπτα. Το ίδιο αυτό πρόβλημα οι σημερινοί υπολογιστές στα σπίτια και τις επιχειρήσεις μας θα έκαναν 10 χιλιάδες χρόνια να το λύσουν. H IBM τελευταία ανακοίνωσε την πρώτη κατασκευή αλγορίθμων στη post-quantum cryptography για να προστατευτούν και ει δυνατόν να διορθώνονται αυτομάτως αυτά τα δεδομένα. Από εκεί μπορούμε να συμπεράνουμε τη σοβαρότητα που επιδίδουν οι μεγάλες εταιρίες στην αποθήκευση και ασφάλεια των πληροφοριών.

Ένα άλλο σημαντικό κομμάτι της ΤΝ είναι το λεγόμενο BCI (Brain Computer Interface) το οποίο κατά πρώτιστο ρόλο θα έχει στην ιατρική επιστήμη, εφόσον έχει πολλές δυνατότητες. Μια από αυτές είναι να μπορεί να διαβάζει σήματα των εγκεφάλων του ανθρώπου προτού ο ίδιος ο άνθρωπος το συνειδητοποιήσει. Μια άλλη δυνατότητα έρχεται με τη χρήση μικροϋπολογιστών που θα έχουν τη δυνατότητα να εισχωρούν στο ανθρώπινο σώμα, με σκοπό να το γιατρεύουν.

Ο απλός άνθρωπος σήμερα πρέπει να έχει ερωτήσεις και ανησυχίες για όλα αυτά προς τους ιθύνοντες κρατικούς φορείς και πολιτικούς. Λυπάμαι ότι θα επισημάνω πως οι ενδείξεις είναι πως τα τεχνικά μέσα που διαθέτει σήμερα ο κρατικός φορέας στην Αυστραλία και η τεχνογνωσία που δείχνουν να έχουν οι εκάστοτε τεχνικοί είναι τόσο απαρχαιωμένη που φαίνεται σαν ν’ ανήκουν στη λίθινη εποχή. Το αποτέλεσμα οι συνεχείς παράνομες προσβάσεις σε προσωπικά δεδομένα στις εγκαταστάσεις και στα συστήματα της κυβέρνησης.

Μερικές από τις ερωτήσεις που πρέπει να έχουμε λοιπόν είναι:

1.  Έχει η ΤΝ δικαιώματα στην κοινωνία μας εφόσον έχει γνώμη;
2. Αν η ΤΝ λαμβάνει αποφάσεις για μας δίχως εμάς, ποιος ευθύνεται;
3. Ποιοι είναι οι διεθνείς κανόνες που κατευθύνουν τη σωστή χρήση της ΤΝ;

Η ΤΝ προσφέρει απεριόριστες δυνατότητες, αλλά φέρνει επίσης προκλήσεις που απαιτούν προσεκτική σκέψη και άμεση δράση. Είναι σημαντικό να διατηρήσουμε έναν διάλογο για την επίδραση της ΤΝ στις ανθρώπινες αξίες, την ασφάλεια και την οικονομία με σκοπό να διευθετηθούν κανόνες που θα καθοδηγήσουν τις εταιρίες και τις ομάδες τεχνικών προς τη σωστή κατεύθυνση. Έτσι μόνον θα εξασφαλιστεί μια βιώσιμη και δίκαιη ανάπτυξη στον τομέα της φρενήρης εξέλιξης της τεχνολογίας που βιώνουμε.

Η συνεργασία μεταξύ κυβερνήσεων, επιχειρήσεων και της κοινωνίας των πολιτών είναι κρίσιμη για να διασφαλιστεί ότι οι τεχνολογίες ΤΝ χρησιμοποιούνται προς όφελος όλων.

Ιάκωβος Γαριβάλδης ΟΑΜ

Μηχανικός Πληροφορικής
IBM Certified Solutions Expert - U2 AppDev, Adm

Πωλείται Έθνος

Πωλείται έθνος σε τιμή ευκαιρίας.
Μη βιάζεστε κύριοι, όλοι θα πάρετε
κι από βορρά κι από ανατολή
δεν έχουμε να πούμε περισσότερα
δεν έχουμε διάθεση να κάνουμε περισσότερα.

Τώρα, είμαστε απασχολημένοι
με την πολιτική κατευνασμού
να κατευνάζουμε όλες τις πολιτικές μας
σέρνοντας απ’ τη μύτη ένα φάκελο
που δεν ανοίξαμε ποτέ.

Άραγε μήπως δεν είπαμε αρκετά
σ’ όλες αυτές τις συνομιλίες,
κι οι αποφάσεις του ΟΗΕ μήπως μας δικαίωσαν
και δεν το γνωρίζουμε;
Άραγε υπερασπίσαμε αρκετά το διεθνές δίκαιο
και θα δικαιωθούμε;

Μήπως τελικά η ΜΗ ΛΥΣΗ αποβεί Η ΛΥΣΗ;

Echoes of a Silent Island

Fifty years have come and gone,
Since shadows fell on Cyprus' dawn,
An isle of sun, now marked by grief,
Its heart still seeks a lost relief.

Turkish boots on peaceful ground,
A land once whole, now sorrow-bound,
Thirty-seven percent in chains,
Despite the world's unresolved refrains.

The olive trees still whisper tales,
Of unity that once prevailed,
Now barbed wire and scars define,
The fractured lines of time’s design.

Ο Ρόλος του Προέδρου Κοινότητας

«Μη φωνάξεις ‘Κύριε Πρόεδρε’ στο Lonsdale Street, γιατί θα γυρίσουν οι περισσότεροι για να σου απαντήσουν» λέμε στην παροικία της Μελβούρνης. Είναι μια φράση που την έχω ακούσει τόσες πολλές φορές, όπως κι εσείς που τώρα διαβάζετε το κείμενο.

Μια απογραφή / περισυλλογή

ομολογουμένως τη φύσει ζην,
όπερ ταυτό του κατ’ αρετήν ζην (Ζήνων ο Κιτιεύς)

Στη συστηματική κι αμίλητη φύση δεν υπάρχει χώρος για ρουσφετολογία, για αδικία αλλά ούτε και για απόδοση δικαιοσύνης όπως τη γνωρίζουμε. Η φύση λειτουργεί ανεξάρτητα, αυτοκυρίαρχα, αυτοπειθαρχημένα κι όποιος δε γνωρίζει τους νόμους της καταλήγει ανέγνωρος και αθέλητος από αυτή, κατά συνέπεια καταδικασμένος στην αφάνεια, στην απομάκρυνση και αργά ή γρήγορα στην εξαφάνιση. Η απόδοση δικαιοσύνης της φύσης είναι το αποτέλεσμα της παραβίασης των κανόνων της. «Ως σκοπός ορίζεται η ζωή σε συμφωνία με τη φύση…» – Ζήνων ο Κιτιεύς.

Όσο για την αληθινή γνώση των ιδιοτήτων των θείων, αυτή είναι πέραν των δυνατοτήτων του ανθρώπου λέει ο Ηράκλειτος. Ένα άλλο πράγμα που θα συμπεράνουμε από τα λόγια του Ηράκλειτου είναι πως ο θεός είναι η ψυχή του κόσμου και η φύση είναι θεός. «ὁ θεὸς ἡμέρη εὐφρόνη, χειμὼν – θέρος, πόλεμος – εἰρήνη, κόρος – λιμός (τἀναντία ἅπαντα· οὗτος ὁ νοῦς), ἀλλοιοῦται δὲ ὅκωσπερ (πῦρ), ὁπόταν συμμιγῇ θυώμασιν, ὀνομάζεται καθ᾽ ἡδονὴν ἑκάστου» (Ιππόλυτος, περί ρήσεων Ηράκλειτου 12.67) – Ο θεός είναι μέρα, νύχτα, χειμώνας, καλοκαίρι, πόλεμος, ειρήνη, κορεσμός και πείνα. Αυτός μεταβάλλεται με τη φωτιά: κι όποτε αναμιχθεί με θυμιάματα, ονομάζεται ανάλογα με τις ορέξεις του καθενός. Και τέλος σύμφωνα με τον Ζήνωνα: «Ο άνθρωπος μπορεί να κατακτήσει ευδαιμονία, όταν η ζωή του εναρμονίζεται με τη φύση και το θεϊκό λόγο και όταν θέτει ως μοναδικό σκοπό της ζωής του την αρετή…». Στη στωική φιλοσοφία το ν’ αναγνωρίσει το θεϊκό νόμο στα πάντα και ιδιαίτερα στην τελειότητα της φύσης, έπρεπε να είναι το πρώτο καθήκον του φιλοσόφου.